Binnen de kinderopvang zijn verschillende manieren om aan de ontwikkeling van kinderen te werken. Bij Doomijn hebben we daar duidelijke ideeën over die we vastlegden in ons pedagogisch beleid LupLab!. Zo streven we naar het creëren van een veilige omgeving waar kinderen volledig op kunnen gaan in hun spel. Welbevinden en betrokkenheid zijn dé sleutelwoorden in ons pedagogisch handelen en zijn tevens de basis voor wat we ook wel ‘ervaringsgericht werken’ noemen. In deze blog neemt beleidsmedewerker Désirée Dobma je mee in wat ervaringsgericht werken inhoudt en hoe je dit als pedagogisch medewerker toepast op het kinderdagverblijf en de peuteropvang.
Désirée is één van de grondleggers van ons pedagogisch beleid LupLab!. Bij het schrijven van dit beleid is ervaringsgericht werken de basis geweest. Hierbij lieten we ons inspireren door de ideeën en wetenschappelijke onderzoeken van professor Laevers. Désirée: “We weten dat een kind zich maximaal ontwikkelt als er sprake is van welbevinden en betrokkenheid. Een veilige omgeving is daarbij heel belangrijk. Wij zorgen er dus voor dat een kind zich emotioneel veilig en goed voelt (welbevinden) en dat het helemaal op kan gaan in het spel of de activiteit (betrokkenheid). Pas dan kan het kind ontdekken en leert het al spelende.” En dat is heel belangrijk, vinden we bij Doomijn, want spelen is de hoogste vorm van leren en vergroot de creativiteit en het plezier. “Door te spelen, ontwikkel je vaardigheden als samenwerken, overleggen, nieuwe oplossingen vinden en je eigen gedrag sturen. Daar geven we kinderen dus alle ruimte voor. We gaan daarbij uit van de eigen kracht van het kind en stimuleren kinderen te groeien op hun eigen manier en tempo, zonder prestatiedoelen. We geven ze geen voorbeeld van een geknutseld kuikentje om na te maken, maar laten ze de materialen zelf ontdekken door gewoon te doen. Het gaat altijd om het proces en niet om het eindresultaat, want dáár vindt het leren en ontwikkelen plaats.”
“Het gaat om het proces en niet om het eindresultaat: dáár vindt het leren en ontwikkelen plaats.”
Deze manier van werken is een groot verschil met hoe er in het onderwijs wordt gewerkt. Daar werken ze voornamelijk opbrengstgericht. De SLO-doelen zijn hierbij leidend. “Die doelen kennen wij, maar we gaan er anders mee om. We zeggen dus niet: ‘hier gaan we mee aan de slag en dit moet je aan het einde van de dag kunnen’. We kijken naar de ontwikkelingsfase van ieder kind en begeleiden het kind van daaruit een stapje verder.”
Een rijke speelleeromgeving is hierbij heel belangrijk, net zoals het gedrag van de pedagogisch medewerker. “Kinderen moeten uitgenodigd worden om te spelen. Stel, het thema is ‘Ziek en gezond’. Dan kun je daar een huis- of themahoek op inrichten. Als een kind vervolgens speelt met de doktersjassen en een te kleine jas probeert aan te trekken, kun je daarop inspelen. ‘Waarom past deze jou niet? Welke past jou wel? Welke is het grootst?’ Dan ben je al met voorbereidend rekenen bezig. Je zet kinderen dus niet in een kring om het begrip van groot en klein aan te bieden omdat ze dat nú moeten leren. Je doet het andersom en zorgt dat ze het tegen kunnen komen. Dan werk je vanuit het kind, waar het op dat moment belangstelling voor heeft en mee bezig is. Een ander voorbeeld: in de apothekershoek staan medicijndoosjes. Daar zit een etiket op met uitleg over de inhoud. Als je ziet dat een kind daarmee speelt, dan kun je vragen stellen over dat etiket. Weten ze dat er letters staan? En dat dat de naam is van het medicijn? Zo werk je aan voorbereidend lezen en schrijven.”
Bij ervaringsgericht werken probeer je aan te sluiten bij de werkelijkheid.
Het is belangrijk dat de speelleeromgeving aansluit bij de belangstelling van de kinderen. Maar hoe doe je dat? “Kijk wat er leeft onder de kinderen. Zijn ze bezig met het weer, omdat er sneeuw ligt of omdat het stormt? Wordt er een dierenweide aangelegd naast de opvang of speelt er iets anders in de omgeving? Seizoenen en feestdagen sluiten ook altijd aan bij de beleefwereld van kleine kinderen. Het hoeft overigens niet groot te zijn. Als je ziet dat de kinderen geïnteresseerd zijn in een pissebed die in de tuin loopt, dan kun je dat als thema pakken. Aansluiten bij de werkelijkheid is namelijk ook een belangrijke factor bij ervaringsgericht werken.”
Al zeggen veel methodes anders, bij Doomijn geloven we in de combinatie van materialen. Dit kan het spel namelijk versterken. “Speelt een kind in de bouwhoek? Dan mag het gerust het servies uit de huishoek meenemen. Een kopje uit de huishoek kan immers goed van pas komen als puntje van de blokkentoren. Materiaal mag dus best naar een andere plek, zolang dit het spel verrijkt.” Daarnaast let je bij ervaringsgericht werken op voldoende afwisseling in activiteiten. “Voeg daarom eens echte materialen toe, zoals schilderstape waarmee de kinderen op de grond kunnen plakken of hun bouwwerk kunnen verstevigen. Daardoor kunnen kinderen weer nieuwe dingen ontdekken en ontstaan er andere activiteiten.”
Houd je van kaders? Dan gaan jouw nekharen hier misschien van overeind staan. Want levert deze manier van werken niet heel veel troep op? “Je kunt best een kader afspreken met de kinderen, zodat, in het geval van zand, het zand niet het hele plein overgaat. Maar beperk het niet teveel. Wat we hierover zeggen in ons pedagogisch beleid is dat de zorg voor de omgeving en opruimen een activiteit op zich is. Dat kun je samen met de kinderen doen. Als er een bult zand naast de zandbak ligt, praat daar dan over met de kinderen. ‘Wat is hier gebeurd? Wat zullen we met het zand doen? We gaan het weer terugdoen, zodat jullie er de volgende keer weer mee kunnen spelen.’ Zo leer je kinderen om zorg te hebben voor de omgeving. Het vraagt aan de voorkant wel iets van jou als pedagogisch medewerker: zie je dit als troep of spel?”
“Het vraagt iets van jou als pedagogisch medewerker: zie je dit als troep of spel?”
Ervaringsgericht werken kan met kinderen van alle leeftijden, ook met baby’s. “Als ze heel jong zijn, ben je eerst bezig met de hechting en ze veilig laten voelen. Eten en drinken als het kind dat nodig heeft en natuurlijk heel veel slapen. Als ze in staat zijn om te rollen en kruipen, dan kun je meer aan de slag met de omgeving. Denk bijvoorbeeld aan materialen die verschillend ruiken, voelen of geluid maken. Ook bij baby’s kun je zien waar het belangstelling voor heeft. Waar kruipt het enthousiast op af? Wat kun je daaraan toevoegen? Dat kun je steeds verder uitbreiden naarmate het kind ouder wordt en de wereld van het kind groter wordt.”
Wil jij zelf aan de slag met ervaringsgericht werken? Dan heb je als het goed is al meerdere tips gelezen. We zetten er nog een paar voor je op een rij.
1.
Pas als een kind volledig zichzelf kan en durft te zijn, kan het spontaan en open genieten én ontwikkelen.
2.
Bereid je een activiteit voor? Dan mag dit nooit langer duren dan de activiteit an sich. Dit betekent namelijk dat je al teveel stuurt.
3.
Een activiteit kun je heel goed samen met de kinderen voorbereiden. ‘Willen jullie egels kleien? Wat hebben we daar dan voor nodig? Laten we dit samen uit de kast pakken.’ Dit is een heel andere aanpak dan wanneer je hompjes klei klaar hebt liggen en alle kinderen tien stokjes geeft. Het proces is leidend, niet het eindresultaat.
4.
Ga eens op je handen zitten en observeer. Wat gebeurt er? Wie is waarin geboeid? Pas als je goed hebt geobserveerd weet je wat je kunt toevoegen om het spel te verrijken of welke vraag je kunt stellen om het kind een stapje te laten zetten in zijn of haar ontwikkeling. Dit voelt misschien als niks doen, maar dit is keihard werken. En vergeet niet: je bent gewoon beschikbaar voor de kinderen. Zij weten dat jij daar bent, dat voelt heel veilig voor ze.
5.
Een peuter zet, ongedwongen, soms wel 2000 stappen per uur. Je kunt de kinderen dus wel drie momenten op een dag in een kring zetten omdat je het wilt hebben over kleuren of groot en klein, maar dan ga je tegen de natuurlijke drang en behoefte van een kind in. Sterker nog, kinderen leren terwijl ze bewegen. Stel, een kind rent tig keer een wipwap op en neer. Dan worden er verschillende hersenverbindingen aangelegd en dat is een voorwaarde om straks te kunnen leren op school. Om even bij dit voorbeeld te blijven: het lopen op een wipwap vraagt om inzicht. Die klapt om dus moet het kind vooruit denken, inschatten, anticiperen en dat is weer voorbereidend rekenen.
Meer weten over werken bij Doomijn? Neem eens een kijkje in ons online magazine.
Bekijk online magazine
